به نقل از «جماران»

آیت‌الله محقق داماد: تعلیم و تربیت پیچیده‌ترین و دشوار‌ترین رشته‌هاست/ داوری اردکانی: تعلیم و تربیت در دیار ما مورد توجه و اعتنا نیست/ نادری: از نگاه دکتر شریتمداری کمبود معلم و نبود برنامه مشخص مشکل تربیت معلم در ایران بود

تاریخ انتشار: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۶۶۰۴۷۵

به گزارش جماران؛ به نقل از شفقنا، آیین گرامیداشت روز معلم و یادبود استاد فقید علی شریعتمداری با موضوع «اهمیت تعلیم و تربیت در جهان کنونی»، همراه با افتتاح تالارهای «استاد دکتر علی شریعتمداری» و «استاد رضا داوری اردکانی» صبح امروز دوازدهم اردیبهشت 1402 در فرهنگستان علوم برگزار شد.

در این مراسم که بیش از یکصد تن از اعضای پیوسته و وابسته و همکاران مدعو گروههای مختلف علمی فرهنگستان، مسئولان و مدیران و کارکنان فرهنگستان و خانواده شادروان دکتر علی شریعتمداری حضور داشتند، آیت الله سیدمصطفی محقق داماد رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم، عزت الله نادری رئیس شاخه تعلیم و تربیت فرهنگستان علوم و رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم سخنرانی ایراد کردند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

آیت الله محقق داماد: تعلیم و تربیت پیچیده ترین و دشوار ترین رشته هاست  

آیت الله محقق داماد در این آیین با پاسداشت یاد شهدا به خصوص شهید استاد مرتضی مطهری و زنده‌یاد استاد دکتر علی شریعتمداری گفت: خرسندم که در این روز در پیشگاه استادان علوم مختلف و از جمله فلسفه و علوم تربیتی هستم. کسانی که عمر خود را در این زمینه گذاشته‌اند. به زعم من مشکل‌ترین، دشوارترین و پیچیده‌ترین رشته‌های علوم انسانی رشته تعلیم و تربیت است. چرا که درک و تفسیر انسان امری پیچیده و دشوار است. انسانی که در تفسیرش از ابتدای عالم سخن گفتند اما هنوز در شناخت خود اندر خم یک کوچه است.

وی ادامه داد: فلاسفه بزرگ در این زمینه بسیار سخن گفتند. امانوئل کانت بعد از تمام کتابهایش رساله‌ای درباره تعلیم و تربیت نوشته است. او در این کتاب تعلیم و تربیت را به 130 جزء تقسیم می‌کند که خواندنی است. اما حکیمان اسلامی انسان را موجودی در عالم صغیر می‌دانند که این اندیشه از کلام مولای متقیان سرچشمه گرفته است. البته امام علی(ع) معتقد است که عالم کبیر درون انسان جای گرفته است و انسان توانایی رسیدن به آن عالم کبیر را دارد.

 

 

 محقق داماد گفت: افلاطون تعریفی از تعلیم و تربیت دارد که به نظر یکی از دقیق‌ترین این تعاریف است. او می‌گوید تعلیم و تربیت عبارت است از کشف استعدادهای طبیعی و شکوفا ساختن آنها. یعنی انسان مجبور به فراگیری نیست بلکه استعداد شکوفایی در او وجود دارد و این شکوفایی قابل رشد است.

وی در ادامه سخنانش گفت: اراده و ریاضت دو رکن مهم تربیت نفس آدمی است که در قرآن و احادیث به آن اشاره شده اما خودنگری و شکوفایی انسان به دست معلم صورت می‌گیرد. دو ویژگی که تنها متعلق به اشرف مخلوقات است. معلمی دو صفتی را دارا است که متعلق به پروردگار عالم است. خدا رب است و معلم مربی. خدا مُحیی و معلم هم محیی است و این درجه تنها مربوط به انسان است و هیچ موجودی در عالم چنین جایگاهی ندارد.

وی در تجلیل از استاد فقید دکتر شریعتمداری هم عنوان کرد: ما از ایشان جز امانتداری، دلسوزی و خوبی ندیده‌ایم. ایشان در مقام معلمی بسیار در احیاء بشریت کوشید.

محقق‌داماد در پایان سخنانش ضمن اشاره به تواضع و فروتنی و تحمل استاد داوری اردکانی گفت: ما بسیار تلاش کردیم تا استاد بپذیرند تا این سالن را به نام ایشان مُزین کنیم و استدعا داریم که ما را ببخشند و در این مسیر لازم است از زحمات رضا فرجی‌دانا که نعمت و موهبتی برای فرهنگستان علوم است هم تشکر کرد.

 

 

داوری اردکانی: تعلیم و تربیت در دیار ما مورد توجه و اعتنا نیست

 

در ادامه این آیین، رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم سخنرانی ایراد کرد. وی در سخنانش ضمن گرامیداشت روز کارگر و روز معلم و با ادای احترام به مقام استاد شهید مرتضی مطهری و استاد فقید علی شریعتمداری، اظهار داشت: برای من امروز روز بسیار خوبی است. البته همه لحظات زندگی من خوب بوده، چون همه عمرم را در کنار عالمان بوده‌ام. اما امروز روز خاصی است و همزمان با روز کارگر و روز معلم، این تالارها در فرهنگستان علوم آماده بهره برداری شده و ما مدت‌های بسیاری بود که به آنها نیاز داشتیم.

داوری اردکانی ادامه داد: جناب محقق‌داماد با لطف درباره نامگذاری این تالار به نام بنده مطالبی را بیان کردند. این برای من فوز عظیمی است که کسانی که خود بزرگند به من لطف دارند. آنچه درباره من می‌گویند اوصاف خود را در آیینه من می‌بینند.

 

 

وی در ادامه گفت: وقتی بحث نامگذاری تالارها از سالها پیش مطرح شد من فکر می کردم ما این سالن را به اسم دکتر شریعتمداری رئیس سابق فرهنگستان علوم نامگذاری می کنیم و قضیه تمام می شود و بهره برداری از این سالنها هم معمولاً به طول می انجامد. اما گشایش این تالار در مدت زمان بسیار کمی اتفاق افتاد و به همت «رضای» دیگری صورت گرفت و اگر این تالار به نام رضا داوری اردکانی است باید آن را سالن رضا فرجی‌دانا بخوانید.

داوری اردکانی در ادامه سخنانش اظهار داشت: ما قصد داشتیم به مناسبت روز معلم این برنامه را برگزار کنیم تا ادای احترامی به روح استاد دکتر شریعتمداری کرده باشیم و به تعلیم و تربیت بیشتر توجه کنیم که به نظرم بسیار مقوله مهمی است.

وی اظهار داشت: دکتر شریعتمداری را همه ما می شناسیم و نیازی به شرح اوصاف ایشان نیست. یک کتاب او یعنی «اصول و فلسفه تعلیم و تربیت» نزدیک به هشتاد بار تجدید چاپ شده است و این نشانه اهمیت جایگاه او است.

رئیس فرهنگستان علوم درباره اهمیت تعلیم و تربیت گفت: تعلیم و تربیت از قدیم بوده است چون همانطور که در صحبت‌های دکتر محقق‌داماد اشاره شد بشر مربی است. اما ما یک تعلیم و تربیت جدید داریم که تعلیم و تربیت خاصی است و شیوه مورد توجه خودش را طلب می‌کند. این موضوع به آن معنا نیست که ما از تعلیم و تربیت گذشته کنده شویم چون گسست از علم و تاریخ گذشته ممکن نیست اما علم جدید جهانساز است. باید شیوه مربوط به خود را داشته باشد.

تعلیم و تربیت همیشه در طول تاریخ بوده است، ولی ما یک تعلیم و تربیت جدید داریم که با وجود خاص بودن، از تعلیم و تربیت قدیم جدا نیست. ما علم جدید را از اروپا گرفتیم و تعلیم و تربیت جدید را نیز از اروپا گرفتیم.

داوری اردکانی نسبت به رکود و عقب‌گرد در زمینه تعلیم و تربیت به گذشته این رشته در ایران اشاره کرد و گفت: ما علم و تعلیم و تربیت جدید را از اروپا گرفتیم. اولین کتاب تعلیم و تربیت که در ایران نوشته شد مربوط به سال 1310 است که توسط استاد فقید دکتر عیسی صدیق با عنوان «ایران مدرن و تعلیم و تربیت» نوشته شده است. ما هنوز مثل آن کتاب را ننوشتیم. وقتی من دانشجو بودم او استاد بود. انصافاً کتابی است که هم‌اکنون هم خواندنی است. او اولین کسی بود که کتاب تعلیم و تربیت را تألیف کرد چرا که ما در آن روزگار به این درس نیاز داشتیم و البته قدرش را هم مثل امروز نمی دانستیم.

رییس فرهنگستان علوم با بیان اینکه در دیار ما تعلیم و تربیت خیلی مورد توجه نیست، گفت: در جلسه‌ای نماینده سازمان سنجش گزارش می‌داد که از قبول شدگان علوم تربیتی هیچکس نمره قبولی درس جغرافیا نداشته است. من که کارم پرسشگری است، پرسیدم سؤالات در چه مورد بوده و گفتند سؤالاتی در مورد کشورهای همسایه ایران و نظیر اینها.

وی اظهار ناراحتی کرد و ادامه داد: این چه گرفتاری است برای کشور ما؟! یعنی فرزندان ما نمی‌دانند کشورشان کجاست؟!

داوری اردکانی با بیان اینکه جهان هرچه متعین‌تر و متشخص‌تر می‌شود، احتیاج به تعلیم و تربیت کم‌تر می‌شود، گفت: علم‌ها با هم ارتباط دارند، در یک سیستم معرفتی و اپیستمیولوژیک با یکدیگر هستند. هر چه از علم بسیط ریاضی به پایین یعنی علوم انسانی و اجتماعی می‌آیند، پیچیدگی بیشتر می‌شود. اما علاوه بر این ارتباط، یک ارتباط وجودی نیز بین علوم هست و در ارتباط وجودی، تقدم و تأخر معنا ندارد و در اینجا علوم باید در جای خود قرار داشته باشند و در تعادل با هم باشند.

رییس فرهنگستان علوم با بیان اینکه در عالمی که ما هستیم، علوم نتوانستند نسبتشان را با یکدیگر حفظ کنند و نتوانستند تعادل را حفظ کنند و برخی اهمیتشان بیشتر شده و برخی کم‌تر گفت: در اروپا و آمریکا مسیر علوم مشخص است ولی در جهان توسعه‌نیافته مسئله متفاوت است.

وی با بیان اینکه ما از غرب علوم مختلف را گرفتیم، ولی پراکنده گرفتیم، اظهار کرد: علوم از یکدیگر جدا نبودند، با هم متصل بودند، ما علوم را گرفتیم ولی از ارتباطات آن‌ها اطلاع نداشتیم. حتی تکنولوژی ما با علم ارتباطی ندارد. تکنولوژی ما یک پدیده مفلوک، بدبخت و بیچاره‌ای است.

داوری اردکانی خاطر نشان کرد: آموزش و پرورش ما اصلا نمی‌داند در جامعه چه می‌گذرد، چه نیازی دارد و چه چیزی می‌خواهد؟

وی ادامه داد: یکبار در دهه چهل برنامه تغییر نظام آموزش و پرورش توسط جمعی از استادان علوم تربیتی و از جمله مرحوم دکتر کاردان و مرحوم دکتر شریعتمداری و برخی دیگر از استادان تعلیم و تربیت که نمی دانم به کجا رفتند، و البته بعضی استادان فلسفه نظیر مرحوم جلال آل احمد و مرحوم احمد فردید را نوشتیم. سی سال بعد نیز پیشنهاد تغییر بنیادی نظام آموزش و پرورش را دادیم و من پیشنهادکننده بودم ولی الان من از اینکه پیشنهاد کردم، پشیمانم. افراد بسیاری در این مسیر کوشیدند، ولی به هیچ جا نرسید و هیچ اتفاقی نیفتاد و ما نپرسیدیم چرا.

رئیس فرهنگستان علوم به نشانه‌های توسعه‌نیافتگی اشاره کرد و گفت: یکی از علائم توسعه‌نیافتگی همین است که ما زحمت می‌کشیم و کار می‌کنیم، ولی وقتی به نتیجه نمی‌رسیم، نمی‌پرسیم چرا و نمی پرسیم عیب کار کجا بود؟ ما به این توجه نداریم که نکند داریم بیهوده کاری می‌کنیم. این موضوع در بسیاری از امور و کارها به روشنی مشاهده می شود.

رئیس فرهنگستان علوم در ادامه اظهار داشت: متاسفم که باید بگویم تعلیم و تربیت در دیار ما مورد توجه و اعتنا نیست. یعنی کار تربیت و تعلیم در کشور ما مشکل شده است. نسل اول تعلیم و تربیت نسلی با انگیزه بود. عیسی صدیق همه فکرش تعلیم و تربیت بود. مرحوم دکتر شکوهی درد تعلیم و تربیت داشت اما امروز چنین درد و دغدغه‌ای کمتر به چشم می‌آید. ما تصور می کنیم علم شروع می‌شود و به کمال می‌رسد، اما علم همیشه سیر استکمالی چرا که جهان این طور شده است و برای همین است که باید به تعلیم و تربیت توجه ویژه داشت.

داوری اردکانی در پایان سخنانش تأکید کرد: ما امروز به تعلیم و تربیت نیاز داریم که به ما بگوید که چه کنیم پیوستگی میان ساختارها، علوم، دستگاه‌ها و سازمانها و … برقرار شود. جامعه ما خیلی به تعلیم و تربیت اعتنا نمی‌کند. به نظرم اولین کاری که باید انجام دهیم، این است که بکشویم تعلیم و تربیت را به جایگاه خودش برسانیم.

 

نادری: از نگاه دکتر شریتمداری کمبود معلم و نبود برنامه مشخص مشکل تربیت معلم در ایران بود  

در ادامه این آیین، دکتر عزت الله نادری عضو پیوسته و رئیس شاخه تعلیم و تربیت گروه علوم انسانی فرهنگستان علوم که در خارج از کشور به سر می برند به صورت برخط و ویدئوکنفرانس سخنانی ایراد کرد.

وی با تشکر از بانیان این مجلس گرامی گفت: اگر به نوشته‌های شادروان دکتر شریعتمداری مراجعه شود به خوبی در می‌یابیم قاطبه نوشته‌های ایشان تألیف است و ترجمه در میان آثار ایشان کم است. همین اتفاق یعنی اولویت تألیف باعث تلألو اندیشه او شده و نوشته‌های او را از نوشته دیگر استادان متمایز کرده است. او کمبود معلم و نبود برنامه مشخص را بزرگترین مشکل تربیت معلم در ایران می‌دانست. دکتر نادری در پایان افزود: به جا است از دغدغه و دلسوزی دکتر داوری اردکانی هم تجلیل کنم چرا که ایشان هم چنین دغدغه‌هایی را به عنوان معلم داشتند و دارند.

گفتنی است در ابتدای این آیین و در بخش اول مراسم، تالار دکتر رضا داوری اردکانی به دست خود ایشان و با همراهی دکتر سیدمصطفی محقق داماد، دکتر محمدرضا عارف، دکتر رضا فرجی دانا و دکتر احمد مسجدجامعی افتتاح شد.

در ادامه و پس از تلاوت آیاتی از کلام وحی و پخش سرود مقدس جمهوری اسلامی ایران، علی پزشکی مدیر اداری و تشکیلات فرهنگستان علوم ضمن گرامیداشت مقام معلم و خوشامدگویی به استادان حاضر در جلسه، درباره روند ساخت این دو تالار در فرهنگستان علوم اطلاعاتی بیان کرد و در ادامه با پخش کلیپ، گزارش کاملی از روند طراحی، ساخت و تجهیز تالارهای جنب کتابخانه فرهنگستان علوم ارائه شد.

پس از آن با حضور رضا داوری اردکانی، علی‌اکبر صالحی، احمد مسجدجامعی، رضا فرجی دانا، سیدمصطفی محقق داماد و محمدرضا مخبر دزفولی، از مدیران و مشاوران شرکت دیبا طراح عتیق، مهندس فریدون علی‌یاری مشاور فنی پروژه، مهندس عبدالصمد موحدیان مدیر پروژه، مهندس مقداد موحدیان مشاور پروژه و خانم مهندس گلچین طراح پروژه با اهدای لوح تقدیر تجلیل به عمل آمد.

 

 

در بخش دوم این آیین، کلیپی در پاسداشت یاد استاد فقید دکتر علی شریعتمداری اولین وزیر فرهنگ وآموزش عالی و اولین رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران پخش شد و پس از آن سیدمصطفی محقق داماد رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم سخنرانی ایراد کرد.

در پایان آیین گرامیداشت روز معلم در فرهنگستان علوم، با حضور رئیس و اعضای فرهنگستان و خانواده زنده یاد شریعتمداری، تالار استاد دکتر علی شریعتمداری به دست فرزند استاد افتتاح شد و به بهره برداری رسید.

منبع: جماران

کلیدواژه: زلزله ترکیه و سوریه رضا داوری اردکانی فرهنگستان علوم علی شریعتمداری آیت الله محقق داماد زلزله ترکیه و سوریه رئیس فرهنگستان علوم دکتر علی شریعتمداری سیدمصطفی محقق داماد تعلیم و تربیت جدید فرهنگستان علوم رضا داوری اردکانی دکتر شریعتمداری تعلیم و تربیت تعلیم و تربیت رضا فرجی دانا استاد دکتر استاد فقید دیار ما مورد توجه آیت الله روز معلم ما علم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۶۶۰۴۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سفر به سومین دیار حرم اهل بیت (ع) در ایران -  بخش نخست

از آنجا که این جایگاه ، بنا به ویژگی های علمی در زمینه‌های اصول و فقه و دیگر علوم جاری در حوزه‌های علمیه مورد توجه قرار داشته و دارد و با وجود درایت و تیزنگری ، هوشمندی ، سیاستمداری و آشنایی با اوضاع و شرایط جامعه مسلمانان اعم از سنی و شیعه و نیز دیگر جوامع مذهبی جهان، در هر دوران شخصی را به عنوان «مرجع جامع‌الشرایط» به جامعه شیعیان معرفی می کند.

از این رو سنت مراجع شیعه، بذل توجه به مراکز اصلی شیعه بوده و می باشد که در این میان حجة ‌الاسلام والمسلمین جناب آقای حاج سید جواد شهرستانی ، داماد و نماینده تام‌الاختیار حضرت آیة الله العظمی سیستانی در نزدیک به سه دهه اخیر ، برای نخستین بار دست به سفرهای درون‌مرزی و برون ‌مرزی زده و بدین ترتیب به امور شیعیان و حوزه‌های علمیه و مدارس وابسته به آن ، در درجه نخست و نیز اصولاً آگاهی از وضع و شرایط اجتماعی و اقتصادی آنان و رفع نیازمندی های شیعیان می ‌پردازد.
بدون تردید شرایط کنونی جهان به ویژه در منطقه و برنامه‌ریزی ‌های سیاست جهانی برای وارونه جلوه دادن چهره اسلام حقیقی و نیز تحقیر و به انزوا کشانیدن مسلمانان به ویژه شیعیان در جای جای جهان، خصوصاً در منطقه خاورمیانه ، مسئولیت سنگین‌تری را متوجه نهاد مرجعیت نموده و از این روست که می ‌بایست با سفرهای دوره‌ای هراز چندگاهی ، ضمن آشنایی با شرایط اجتماعی و اقتصادی شیعیان به طور خاصً و دیگر جوامع مسلمان به طور عام، به رفع نیازمندیی ها و به‌روز درآوردن مراکز علمی فرهنگی آنان اقدام گردیده و از سوی دیگر موجب دلگرمی آنان گردد که این عزیزان احساس کنند همواره دارای پشتوانه و مرکزی هستند که در اندیشه آنان بوده و دغدغه آنان را در سر دارد.

اینجانب که در این چند دهه اغلب توفیق همراهی با معظًم له و هیأت همراه در سفرهای درون مرزی و برون مرزی را داشته و پیش از این گزارش های گوناگونی از این سفرها را همچون سفر های برون مرزی به کشور های لبنان ، افغانستان ، هند ، کشمیر ….و نیز درون مرزی چون سفر به بخش های شمال ، جنوب و شرق کشور را منتشر ساخته ام ، سعی داشته ام تا آن جا که ممکن است بصورت گذرا ، بخشی از فعالیت های این گونه سفرها را که اغلب با دیدار ها از مراکز حوزه های علمیه ، مدارس ، اساتید علمی آنان ، أئمه جمعه و جماعات ، و شخصیت های علمی حوزوی ، نیز اجتماعی و سیاسی و گاه بر اساس ضرورت ، دیدار با مردم مناطق محروم کشور را به نظر خوانندگان ، و نیز ثبت در تاریخ ، به قلم آورم.
در همین راستا توفیق یار گردید که در تاریخ شنبه ۲۵ فروردین ماه جاری (۱۴۰۳ شمسی ) به مدت چهار روز با هیأت اعزامی از سوی دفتر آیة الله العظمی سیستانی ، که به ریاست و مدیریت و حضور جناب حجة الاسلام و المسلمین حاج سید جواد شهرستانی به استان فارس ( شیراز ، کازرون ، جهرم و فسا ) ، سفر کرده و پس از زیارت از دو مرقد مطهر سید علاء الدین ، و شاهچراغ علیهم السلام و دیدار با تولیت های این دو مزار مبارک و دیدار با امام جمعه های شیراز ، کازرون ، جهرم ، فسا و جز این ها از أئمه جمعه دیگر شهرهای این دیار ، به دیدار باطلاب علوم دینی در مدارس و حوزه های علمیه متعدد آن ، ودیدار با علماء و شخصیت های حوزوی و اساتید این بلاد صورت پذیرفت.

در این سفر نزدیک به بیش از پنجاه دیدار در برنامه گنجانیده شده بود که برنامه همه روزه از شش بامداد ، تا ساعت دو بامداد روز بعد ادامه می یافت که بحمد الله همچون دیگر سفرهای معظم له ، از سفرهای موفق بشمار می آمد.
امیدوارم توفیق یار گردد که در این راستا و دیدارها قلم نگاره هایی را به تحریر در آورم.
گفتنی است که شیراز در سال۷۴ هجری به دست مسلمانان فتح شد. هجرت امام رضا (علیه‌السلام) به ایران ، خیل عاشقان ولایت و سادات علوی را راهی ایران نمود که برخی از آنان در شیراز به دست حاکمان عباسی به شهادت رسیدند.
تاریخ پیدایش حوزه علمیه شیراز به قرن دوم با روی کار آمدن آل بویه باز می‌گردد و با به قدرت رسیدن صفویان و افزایش قدرت تشیع حوزه علمیه شیراز نیز رو به گسترش پا نهاد و تا به امروز این راه را ادامه داده است.
این دوره از قرن دوم شروع و تا قرن دهم ادامه می‌یابد. حکومت آل بویه موجب شکوفایی حوزه علمیه شیراز در این دوره است و برخی از فقها و حکیمان از این دیار به کاروان دانش می‌پیوندند. اواسط قرن چهارم هجری شیراز به تصرف دیلمیان درآمده و تشیع به عنوان مذهب رسمی مورد توجه قرار گرفته است.
از فعالیت‌های فرهنگی آل بویه در این دوره مسجد جمعه و کتابخانه عضدالدولة است. این روند موجب گشت تا در قرن پنجم هجری دانشمندانی شیعی از این سرزمین پا به عرصه نهند.
در دوره‌های بعد که به هفتم تا دهم هجری تعلق دارد نام ۳۱ مدرسه علمیه در حوزه شیراز ثبت شده است.

صفویان در نشر تشیع در ایران هر چند پیشگام بشمار نمی آیند و برخی دیگر از حکومت‌های شیعه چون آل بویه و علویان بر آنان پیشی دارند، لیکن آنها در دایره گسترده‌تری تمدن اسلامی و فرهنگ شیعی را نشر داده‌اند. آغاز دوره دوم حوزه علمیه شیراز با استقرار دولت صفوی آغاز و تا قرن پانزدهم ادامه می‌یابد.
با رواج فرهنگ شیعی در ایران بسیاری از دانشمندان بحرین و با توجه به نزدیکی جغرافیایی ، از اوایل قرن یازدهم به شیراز مهاجرت نموده و در این شهر مقیم شدند.

برخی از مشهورترین این بزرگان عبارتند از :
سید ابو علی ماجد ، فرزند سید هاشم بحرانی (متوفی ۱۰۲۸. ق) ، احمد بن عبد السلام بحرانی (زنده به سال ۱۰۲۸. ق) ، شیخ صایح بن عبد الکریم بحرانی (متوفی ۱۰۹۸. ق) ، سید ماجد فرزند سید محمد بحرانی (زنده به سال ۱۰۹۷. ق) ، شیخ یوسف بحرانی (۱۱۰۷ـ۱۱۸۶. ق) صاحب کتاب « الحدائق الناضره » که به صاحب حدائق شهرت یافته است.
در این دوره ده‌ها مدرسه علمیه در شیراز به عنوان نهاد آموزشی به فعالیت مشغول بودند که مهمترین آن ها اشاره می نمایم:
مدرسه محبیه ، مدرسه خان ، مدرسه میرزا لطفی ، مدرسه‌ هاشمیه ، مدرسه اسماعیلی ، مدرسه حکیم ، مدرسه نظامیه ، مدرسه امامیه ،
مدرسه صالحیه ، دمدرسه مقیمیه ، مدرسه حاجی میرزا خان ، مدرسه آقا بابا خان ، مدرسه شفاعیه.
از بزرگان این دوره می توان به « صدر المتألهین شیرازی » و «حاج میرزا محمدحسن» معروف به « میرزای شیرازی » اشاره نمود که هر چند هیچیک از این دو بزرگ در شیراز اقامت دائم نداشته‌اند، لیکن نام شیراز را به عنوان دیاری شیعی که فرزانگانی در فلسفه و فقه را به جهان تشیع عرضه نموده است ، در خاطره‌ها زنده می‌کنند. به ویژه میرزای شیرزای که در تاریخ شیعه به ( المجدًد الشیرازی ) شهرت یافت که نهضت ضد استعماری تنباکو را به وجود آورد و با فتوای تاریخی و تاثیر گزار خود ، قدرت دینی عالمان شیعه را به نمایش گذاشت.

همانطور که پیش از این اشاره گردید هجرت امام رضا (علیه‌السلام) به ایران ، خیل عاشقان ولایت و سادات علوی را راهی ایران نمود که برخی از آنان در شیراز به دست حاکمان عباسی به شهادت رسیدند.

برخی از این بزرگان عبارتند از:
احمد بن موسی الکاظم معروف به شاهچراغ ، سید علاءالدین حسین بن موسی الکاظم علیه السلام، (برادر کوچکتر شاهچراغ ) ، محمد بن موسی الکاظم ، علی بن حمزة بن موسی الکاظم ، ابراهیم عسکر بن موسی بن ابراهیم أصغر بن موسی الکاظم ،حسین بن اسحاق بن موسی الکاظم ، محمد بن حسن بن حسن بن حسین بن اسحاق بن موسی الکاظم ،
قاسم بن احمد بن حسن بن سلیمان بن قاسم الرسی ابن ابراهیم طباطبا بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب علیهم السلام که هرکدام از این بزرگان دارای حرم و بارگاه های باشکوهی در شیراز می باشند و مردم این دیار از رشحات معنوی پیکر های پاک نهفته در خاک آن همواره در طول تاریخ بهره مند بوده و می باشند.
در حقیقت شیعه از قرن دوم هجری در شیراز حضور یافته و در طی سال‌ها به جایگاه رفیعی نایل آمده است.
از اواخر قرن سیزدهم هجری ، حوزه علمیه شیراز شاهد تعداد قابل توجهی از دانشمندان فرزانه در فقه و اصول و معارف الهی گردید که برخی از آنان با موضع‌گیری در مقابل شیخیه کرمان، کتاب‌هایی را در ردّ فرقه شیخیه به رشته تحریر درآوردند و برخی بر علیه استعمار انگلیس موضع‌گیری نموده و مردم را علیه آنان بسیج کردند.

در اینجا به برخی از مشاهیر دانشمندان شیراز اشاره می نمایم:

حجة ‌الاسلام میرزا محمد ابراهیم شیرازی (قرن سیزدهم) ، حجة ‌الاسلام آقا سید ابو الحسن دستغیب شیرازی (متوفی بعد از ۱۳۰۰. ق) وی در علوم عقلی و ریاضی مهارت بسزایی داشتند ، حجة الاسلام سید ابو القاسم شیرازی (متوفی حدود ۱۲۸۰. ق) وی از مدرسین حوزه علمیه شیراز بود ،
حجة الاسلام سید احمد بن سید عبد الکریم شیرازی (متوفی حدود ۱۲۵۰. ق) وی از دانشمندان متبحّر حوزه شیراز بود، « کشف الاسرار ، جبر و اختیار » از آثار اوست ، آیة ‌الله سید اسماعیل بن سید رضی شیرازی (۱۲۵۸ـ۱۳۰۵. ق) وی پدر حضرت آیة الله العظمی میرزا عبد الهادی شیرازی و پسر عموی میرزای بزرگ شیرازی بوده و از علمای جلیل القدر و فقهای عصر خویش محسوب می‌شده است ، آیة الله سید میرزا آقا فرزند سیداحمد مستوفی حسنی شیرازی که داماد میرزای شیرازی بشمار می آمد ، آیة ‌الله العظمی شیخ محمد باقر شیرازی ، که از معاصرین وحید بهبهانی و علامه بحر العلوم است ، آیة ‌الله العظمی سید محمد باقر موسوی طیب شیرازی (متوفی حدود ۱۲۳۵. ق) وی از عالمان متبحر قرن سیزدهم هجری است ، آیة الله شیخ محمدجعفر بن محمد، « ملًا آقا بزرگ شیرازی » (متوفی حدود ۱۳۰۰. ق) معظم له از مراجع قضاء و افتاء شیراز محسوب می‌شد ، حجة الاسلام شیخ جعفر تجوری شیرازی ، که از شاگردان مجدد شیرازی بشمار می آمد ، حجة ‌الاسلام شیخ محمدجواد فرزند محمدرضا آیت‌اللهی (متولد ۱۳۰۹. ق)، حجة ‌الاسلام ملا محمد جواد شیرازی (متوفی حدود ۱۲۶۰. ق)، ایشان از فقهای شیراز و مؤلفان آن سامان است « الکواکب المضیئة » از جمله تالیفات او می‌باشد ، حجة الاسلام سید حسین بن محمد رضا حسینی شیرازی ، وی عالمی فاضل و از شاگردان شیخ فضل الله نوری است، حجة ‌الاسلام شیخ محمد رضا بن اسد الله عالمی (متوفی حدود ۱۳۴۰. ق)، وی از ادیبان شیراز است. « بصیر السعداء » و « عقود الدرً النضید » از آثار اوست ، حجة الاسلام سید محمد رضا بن اسماعیل موسوی شیرازی (۱۲۲۳ـ۱۳۰۰. ق)، وی از شاگردان حاجی کلباسی است و کتاب‌هایی در معارف اسلامی نگاشته است ، آیة ‌الله شیخ عبد الجبار شیرازی (متوفی ۱۳۱۹. ق)، وی از فقهای شیراز و از شاگردان شیخ انصاری و میرزای بزرگ شیرازی و مرجع مردم شیراز در مسایل شرعی و احکام دینی بوده است ،

آیة ‌الله العظمی سید عبد الهادی حسینی شیرازی (۱۳۰۵ـ۱۳۸۳. ق) ، آیة الله سید علی اکبر فال اسیری شیرازی (متوفی ۱۳۱۹. ق)، وی از فقهای بزرگ عصر خویش و از شاگردان میرزا حبیب الله رشتی است که نهضت تنباکو را در شیراز هدایت نمود ، آیة الله حاج سید محمد باقر آیة اللهی (متولد ۱۳۲۲. ق)، وی فرزند آیت‌الله العظمی میرعبدالباقی است که از حوزه علمیه شیراز، نجف ، اصفهان و قم بهره برده سپس به شیراز بازگشته و به خدمات دینی مشغول شده است ، حجة ‌الاسلام سید محمد کاظم آیة اللهی (متولد ۱۳۳۲. ق)، وی فرزند دیگر آیة الله میر عبد الباقی است که در حوزه علمیه شیراز و قم به تحصیل پرداخته و کتاب‌ها و رساله‌هایی در فقه به رشته تحریر درآورده است ، آیة ‌الله سید ابو القاسم ارسنجانی (متولد ۱۳۱۸. ق)، وی از طلاب شیراز بود که برای تکمیل تعالیم دینی راهی نجف اشرف شده بود لیکن با تبعید آیات عظام نجف به قم در سال ۱۳۴۲. ق به ایران آمد و پس از تحصیل در مکتب مرحوم‌ آیة الله حائری یزدی و میر سید علی یثربی به شیراز رفته و به تدریس در آن حوزه و ترویج احکام دین پرداخت ، آیة‌الله العظمی شیخ جعفر بن محمد حسین محلاتی شیرازی (متولد ۱۲۴۳. ق)، معظم له از مجتهدان شیراز بود که از اساتید حوزه‌های علمیه شیراز، سامراء و نجف بهره برده و در شیراز اسکان یافته بود. وی در جنگ جهانی اول ( ۱۳۳۲ـ۱۳۳۷ ق ) مردم را به دفاع از ایران و جنگ با دولت انگلیس فراخواند. در این ایام خود نیز لباس رزم پوشیده و به صف مبارزان پیوست تا اینکه انگلیسی‌ها بوشهر را تخلیه کردند ، آیة ‌الله سید صدر الدین مجتهد شیرازی (متولد ۱۲۲۱. ق)، ایشان از دانش آموختگان حوزه شیراز و نجف می‌باشد که پس از تحصیل به موطن خویش بازگشته و «جمعیت انصار» را تشکیل دادند.

از آثار ایشان یک دوره دایرةالمعارف بیست جلدی به نام « مجموعة الاشتات » است ، آیة ‌الله میرزا ابراهیم بن محمد علی مجتهد محلاتی شیرازی (متوفی ۱۳۳۶. ق)، ایشان از فقها و مجتهدان جامع الشرایط و از شاگردان مجدد شیرازی است که تقریرات درس استاد در فقه و اصول را به رشته تحریر درآورده است ، آیة الله سید نور الدین بن میرزا ابو طالب حسینی شیرازی ایشان از آیات عظام نجف اشرف اجازه اجتهاد دریافت کرده و به تالیف کتاب و ارشاد مردم مشغول بود ، آیة الله العظمی شیخ بهاء الدین محلاتی فرزند شیخ جعفر از بزرگ علماء و مراجع عصر ما در استان فارس بشمار می آمد. بزرگ خاندان محلاتی شیراز «آخوند ملا محمد علی محلاتی » است که در سال ۱۲۶۰ هـ. ق. از محلات به شیراز هجرت کرد و در سال ۱۲۸۴ هـ. ق. در این شهر بدرود حیات گفت. وی خانواده محلاتی‌ها را در شیراز تشکیل داده و به مناسبت محلاتی بودن ، فرزندانش این عنوان را برای نام خانوادگی خویش برگزیدند. ملا محمدعلی محلاتی اصلا شوشتری بوده و جدش «آخوند ملا محمد شوشتری » از شوشتر به محلات هجرت نموده و در آن جا سکنی گزیده بود. « محمد بن علی نجار »، جد بزرگ ملا محمدعلی محلاتی یکی از علمای معروف شوشتر بوده است.

گفتنی است که عالمان و فقیهان سترگی در این دیار از قرن دوم تا کنون سر بر آورده و نه تنها شیراز و پیرامون آن را ، بلکه حوزه های علمیه نجف و قم ، و اصفهان ، و مشهد و جز این ها از دیگر حوزه های شیعه جهان اسلام را از علم و دانش خود بهره مند ساخته اند ، که در این قلم نگاره ، و در حدً بضاعت علمی خود ، و حوصله خوانندگان ، تنها به بخشی از مرزداران اسلام در این دیار بسنده نمودم ، که صد البته سخن در این راستا و اشاره به ستارگان فروزان و برجسته آن فراوان است.
لازم به اشاره است که هم اکنون در حدود نزدیک به چهار هزار طلبه که سه هزار نفر آنان را مردان تشکیل می دهند ، در استان فارس و در ٥١ حوزه علمیه مشغول به تحصیل و فعالیت می باشند.
امیدوارم که در این راستا ضمن شرح سفر و دیدار استانی جناب آقای شهرستانی و هیأت همراه با حوزویان و اساتید و حوزه ها و مدارس علمیه شهرهای یاد شده ، اطلاعاتی افزون بر آن از حوزه های شیراز ، و مدارس کهن و تاریخ آن ها و تاثیر گزاری و حضور بزرگانی نام آور و ماندگار در تاریخ شیعه را تقدیم دارم.

جمعه هفتم اردیبهشت ۱۴۰۳

220

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1900034